Een zenuwachtig gevoel is niet altijd erg. Bij een moeilijk examen of een belangrijke presentatie op het werk kan een gezonde dosis stress er net voor zorgen dat je beter presteert. Maar als het zenuwachtige gevoel blijft duren of als je de stress niet onder controle krijgt, dreigen er bijkomende problemen te ontstaan. Aanhoudende nervositeit kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat je overspannen geraakt, met andere fysieke en mentale klachten tot gevolg. Tijdig ingrijpen is dus de boodschap.

Je kent ongetwijfeld het gevoel van gespannen zenuwen. Sommigen omschrijven het als een knoop in de maag, terwijl anderen spreken over een brok in de keel.

Wat veroorzaakt zenuwachtigheid?

Terwijl je je mentaal voorbereidt op een stresserende situatie, produceren je bijnieren grote hoeveelheden van de stresshormonen cortisol en adrenaline. Deze stoffen zorgen ervoor dat de opgeslagen energie in je lichaamscellen gemakkelijker vrijkomt. Dit mechanisme is een overblijfsel van onze evolutionaire geschiedenis: in gevaarlijke situaties hadden mensen immers snel een flinke scheut energie nodig om te vechten of te vluchten. Een plotse opstoot van zenuwen of stress noemt men daarom ook wel eens een ‘vecht-of-vluchtreactie’.

De symptomen van zenuwen

Behalve de befaamde ‘knoop in de maag’, kan de vecht-of-vluchtreactie nog andere fysieke reacties veroorzaken:

• Verhoogde hartslag en bloeddruk
• Gespannen spieren
• Verwijde pupillen en scherpere zintuigen
• Hogere pijngrens
• Kippenvel
• Droge mond
• Vaak naar het toilet moeten
• Trillende benen
• Zweten

Eens het stressmoment voorbij is, verdwijnen deze symptomen doorgaans snel. Vaak krijg je dan zelfs een aangenaam gevoel van opluchting, want op dat moment produceert je lichaam endorfines en dopamine. Deze hormonen maken je weer rustig en herstellen de balans.

Omgaan met zenuwen

Zelfs als je weet dat een zenuwachtig gevoel maar tijdelijk is, kan het handig zijn om de fysieke reacties tot een minimum te beperken. Met deze tips houd je je zenuwen zo goed mogelijk onder controle:

• Haal rustig adem

Adem in door de neus en adem vervolgens langzaam weer uit door de mond. Door gecontroleerd en regelmatig adem te halen, verlaag je je hartslag en bloeddruk. Door sterk te focussen op je ademhaling kan je  bovendien negatieve gedachten verdrijven.

• Beweeg

Sport is goed voor lichaam en geest. Wie regelmatig in beweging is, versterkt niet alleen zijn of haar uithoudingsvermogen maar kan ook beter omgaan met stress. Niet genoeg tijd? Bij een plotse stresspiek kan het al helpen om kort te gaan wandelen of fietsen.

• Denk positief

Door te aanvaarden dat je stress voelt, kom je al een heel eind. Accepteer de verhoogde druk en probeer de vrijgekomen energie in je voordeel te benutten. Probeer je de goede afloop al voor te stellen en vermijd gedachten waarmee je je zelfvertrouwen onderuithaalt.

Wat als de nervositeit niet afneemt?

Als een stressgevoel uit de hand loopt, worden ook de symptomen een pak ernstiger. Je gaat bijvoorbeeld overmatig zweten of hyperventileren en de onschuldige zenuwen ontaarden in paniek- of angstgevoelens. In zulke gevallen is het niet meer mogelijk om normaal te functioneren en moet je aan de alarmbel trekken. De beste manier om dat te doen, is praten. Neem een vriend, familielid of arts in vertrouwen en vertel over je aanhoudende stress. Doe je dat niet, dan loeren een burn-out of depressie misschien wel om de hoek.

Ook als het zenuwachtige gevoel niet veel erger wordt maar wel dagenlang aansleept, is het tijd om hulp te zoeken. Het is goed mogelijk dat je overspannen bent geraakt en last hebt van chronische stress. Dit heeft een impact op je slaappatroon, wat op zijn beurt tot nog meer stress kan leiden.

Lees meer over hoe stress en slapeloosheid elkaar versterken en ontdek onze tips om met stress om te gaan.